جنون هنگام ماه کامل؛‌ خرافات یا واقعیت؟

بتازگی کنفرانسی با عنوان تلاش برای رسیدن به اجماع درباره نحوه شکل‌گیری ماه برگزار شد. کلودیا هاموند به بررسی این موضوع پرداخته که آیا علم می تواند گوشه هایی از این اسطوره باستانی را برای ما روشن کند یا خیر؟

بیشتر ما در افسانه ها شنیده ایم که ماه کامل باعث تغییر ماهیت انسان های گرگ نما و خون آشام ها می شود. اعتقاد به قدرت ماه در تبدیل کردن انسان به موجودی خشن و ایجاد جنون در او؛ ریشه در باورهای باستانی داشته و بسیار در میان مردم گسترده است. چنانچه شما با افسران پلیس یا کارکنان بخش اورژانس بیمارستان صحبت کنید، می بینید که برخی از آنها اصرار دارند در زمانی که ماه کامل است تصادفات، وقایع خشونت بار و پذیرش افراد روانی بیشتر می شود. قدرت ماه در تاثیر گذاشتن بر رفتار ما بدون شک ایده ای است که از جذابیت و گیرایی خاصی در میان عموم برخوردار است. ورای قصه های عامیانه و شواهد حکایت شده؛ این ایده موضوع صدها مطالعه ای بوده که تاکنون انجام شده است.

در همین تابستان گذشته بود که تحقیقات جدید نشان داد مردمی که یک شب و زمانی که ماه کامل است در آزمایشگاه می خوابند حتی با وجودی که ماه و نور بیشتری را که تولید می کند، نمی بینند، اما باز هم میزان خواب آنها ۱۵ درصد نسبت به حالت عادی افت دارد. به علاوه به طور متوسط زمان به خواب رفتن آنها نسبت به شب های دیگر پنج دقیقه بیشتر به طول می انجامد. گرچه این مطالعه فقط با ۳۳ نفر انجام شد و حتی نویسندگان و پژوهشگران با احتیاط درباره آنچه استنباط کرده بودند، صحبت کردند؛ اما تبلیغات بسیاری روی آن انجام شد. یک راه برای اطمینان از این که یافته ها بر پایه داده های آماری قوی بنا شده است ترکیب نتایج حاصل از بخش های متعدد مطالعه در یک تحلیل جامع تر است.

جیمز راتون و ایوان کلی آمریکایی از این رویکرد در سال ۱۹۸۵ استفاده کرده و یافته های ناشی از ۳۷ تحقیق درباره اثرات چرخه قمری را ترکیب کردند. آنها نتیجه گرفتند که ماه کامل ارتباطی به میزان قتل، تصادفات، خودکشی، جنایت و روان پریشی افراد ندارد. هنگامی که آنها مطالعات انفرادی را که ارتباطی بین این دو موضوع پیدا کرده بود، بررسی کردند دریافتند که زمانی که ماه کامل در آخر هفته یا تعطیلات پدیدار می شود، خود به خود شاهد اتفاقات بیشتری می شویم. به ازای هر مطالعه انجام شده که مشکلات بیشتری را در زمان ماه کامل نشان می داد، مطالعاتی وجود داشت که ارتباط ماه کامل با مشکلات را رد می کرد. راتون و کلی دریافتند که اگر شما سعی کنید از این آمار برای پیش بینی رفتار مردم استفاده کنید قدرت ارتباط بین دو موضوع بسیار ضعیف است. آگاهی از حالت های مختلف ماه در ایام هفته تنها باعث می شد پیش بینی ها حدود یک درصد دقیق تر و بهتر باشد. از آن زمان به بعد دوباره مطالعات بیشتری با نتایج مختلفی انجام شد. بررسی ۲۰ مطالعه انجام شده در سال ۱۹۹۲ روی ارتباط بین حالت ماه و تعداد افرادی که در این حالت ها در فکر خودکشی بودند، هیچ گونه ارتباط معناداری را بین این دو نشان نمی داد.

درباره برخی پژوهشگران که باور داشتند ارتباط معناداری را یافته اند، عنوان کردند برخی عوامل در این مطالعات تاکنون به حساب نیامده و آن تغییر ارتباط روزهای هفته و موضوع جنون است که این نظریه هم با شکست مواجه شد. یکی از مشکلات استدلال در این زمینه آن بود که مجلات و نشریات به احتمال زیاد برای کسب درآمد بیشتر، مطالعاتی را برای انتشار و درج در صفحاتشان می پذیرفتند که اثر ماه کامل روی رفتار را تائید می کرد و مطالعاتی را که این اثر را رد می کرد، منتشر نمی کردند، بنابراین کسی به درستی نمی داند که چه تعداد مطالعه که هر گونه ارتباطی بین این دو موضوع را رد می کند انجام شده و احتمالا اکنون چنین مطالعاتی در بایگانی خبرگزاری ها خاک می خورد. حالا این پرسش وجود دارد که چگونه ماه می تواند بر رفتار ما تاثیر بگذارد؟یک نظریه این است که همچنان که ماه بر جزر و مد آب تاثیر می گذارد، روی آب موجود در بدن انسان هم تاثیر می گذارد، اما ماه کوچک تر از زمین است. بنابراین کشش گرانشی آن نسبتا ضعیف است. آنچه قابل توجه می باشد این است که صرف نظر از این که ماه کامل بوده یا ماه جدید است، میزان نیروی وارد شده بر بدن ما به یک اندازه است.

البته برخی دیگر پیشنهاد کرده اند که نور ماه کامل است که بر مردم تاثیر می گذارد نه کشش گرانشی آن. اینجا هم باید گفت که میزان روشنایی ماه کامل فقط به اندازه یک چهارم نور شمع است. زمانی که پزشکان در درمانگاه برادفورد در شمال انگلستان پرونده های پزشکی دو سال را مورد بررسی قرار دادند، متوجه شدند تعداد بیمارانی که هنگام ماه کامل بر اثر گاز گرفتن سگ، گربه، موش و اسب به درمانگاه مراجعه کرده اند، دو برابر تعداد نفراتی است که بر اثر گازگرفتگی همان حیوانات هنگام ماه نو مراجعه داشته اند. چرا؟ ما دلیل آن را نمی دانیم. آیا این گازگرفتن ها در شب اتفاق افتاده است. پیش از این پیشنهاد شده بود که ماه کامل به صورت مستقیم روی رفتار حیوانات تاثیرگذار نیست، اما روی انگل هایی که از آنها تغذیه می کنند، تاثیرگذار است.

با این حال در همان نشریه که نتایج بررسی پزشکان برادفورد را منتشر کرده بود، تحقیقی از میزان مراجعه بیمارانی که دچار گازگرفتگی سگ ها در استرالیا شده بودند، چاپ شده بود و بررسی طی یک سال نشان می داد که تفاوتی میان مراجعه بیماران در زمان های ماه کامل و بقیه روزها در طول یکسال وجود نداشته است. بنابراین اگر شواهد موجود برای تائید هر گونه رابطه میان ماه کامل و رفتار خشونت آمیز اینقدر ضعیف است، چرا بسیاری از افراد معتقدند که چنین پدیده طبیعی وجود دارد. شاید دلیل آن تائید تعصبات و اعتقادات مردم باشد جایی که آنها به احتمال زیاد اطلاعاتی را که متناسب با اعتقادات آنهاست، راحت تر به خاطر سپرده و قبول می کنند.

پلیس یا کارمندان بیمارستان در یک شب مهتابی متوجه ماه کامل می شوند. سپس به دنبال ارتباطی میان این موضوع و شلوغی کار آن شب هستند و البته زمانی که ماه هلالی است احتمالا آنها کمتر به آن توجه کرده یا دنبال ایجاد هر گونه ارتباطی هستند. استدلال برخی این است که ماه کامل روی برخی افراد تاثیر گذاشته و به همین دلیل عجیب نیست که برخی مطالعات عمومی در این زمینه و یافتن ارتباطی بین این دو شکست خورده است. آنها می گویند روی افرادی باید مطالعه کرد که خودشان ادعا می کنند ماه کامل روی آنها تاثیرگذار است. یک پیشنهاد جالب برای رد چنین عقیده ای این است که اگر چنین بود پس افراد بی خانمان باید بیشتر مستعد ابتلا به جنون و حملات عصبی ناگهانی باشند یا از اختلالات خواب رنج ببرند؛ چراکه آنها بیش از هر فرد دیگری در معرض نور ماه کامل قرار می گیرند. در پایان، این پرسش همچنان باقی است که آیا ماه کامل واقعا بر نیمه وحشی خلق و خوی انسان تاثیر گذار است؟